ارتباط نقشبندیۀ شبه قاره با نقشبندیۀ کردستان و پراکندگی آن ها در امپراتوری عثمانی (نیمه نخست سده 19م)

هندوستان از زمان خواجه مؤیدالدین محمد باقی (971 ـ 1012 ه.ق) تا بعد از وفات شاه غلام­علی عبدالله دهلوی (1240 ه.ق) مرکز طریقت نقشبندیه محسوب می­شد. اغلب شیوخ و خلفای نام­آور برای کسب سلوک در محضر مرشد کامل عازم این دیار می­شدند. از آن سو، بررسی­ها نشان می­دهد که در کردستان در ابتدای قرن نوزدهم میلادی، طریقت نقشبندیه بر خلاف طریقت قادریه، طریقتی شناخته شده نبود. در نیمه نخست قرن مذکور، مولانا خالد شهرزوری و تعدادی دیگر از کردها عازم هندوستان شدند و مراحل سلوک طریقت نقشبندیه را طی کرده، اجازه ارشاد از مرشد اعظم دریافت نمودند و به موطن خویش بازگشتند. این مقاله با استفاده از روش تحقیق تاریخی با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی به بررسی نقش و رابطه مرشد کامل طریقت نقشبندیه مجددیه در هندوستان در شکل­گیری این طریقت در کردستان و چگونگی پراکندگی آن در امپراتوری عثمانی می­پردازد. نتایج پژوهش نشان می­دهد که مولانا خالد توانست با جذب بسیاری از بزرگان طریقت قادریه، تعدادی از علمای دینی، فضلا و دولتمردان عثمانی، طریقت نقشبندیه را به جایگاه رفیعی در کردستان و در قلمرو امپراتوری عثمانی برساند. نقش برجسته مولانا خالد و خلفای او در گسترش سریع شبکه طریقت خویش باعث شد که پس از مرگ شاه غلام­علی عبدالله دهلوی، مرکزیت طریقت نقشبندیه از هندوستان به عثمانی انتقال یابد و شاخه خالدیه در این طریقت شکل­گیرد.